Program 2021:
#KritikaJePrisutna2021
#KritikaJePrisutna2021 / Izložbe i okolnosti kulturnog rada u Srbiji – leto i jesen 2021
Kritički osvrti članica i članova AICA Serbia
Medijski partneri: Beton, Manek, Mašina, Dnevnik
Nedelja, 3o. januar 2022.
dr Irina Subotić
Rekapitulacija: STOGODIŠNJICA ZENITA
Bilo je zanimljivo pratiti gde i kako su se rađale ideje o obeležavanju stogodišnjice Zenita, ko je i na koji način pomenuo pojavu tog jugoslovenskog glasila radikalnih orijentacija, punog žestokih kritika i nikada neutralnih stavova. Uglavnom se radilo o privatnim i pojedinačnim glasovima koji su se javljali u medijima, časopisima i novinama: između ostalog, objavljeno je nekoliko intervjua sa istoričarima književnosti i umetnosti, napisano nekoliko tekstova o Miciću, zenitizmu, Barbarogeniju i balkanizaciji Evrope; izlazile su vesti o pojedinim manifestacijama, najčešće u Danasu i Politici, zatim u Vremenu, Blicu, Novoj.rs, Pečatu, zagrebačkom Jutarnjem listu i Samostalnom srpskom tjedniku Novostima ali i u drugim glasilima, kao što su Čačanski Glas, nedeljnik Kragujevačke, novosadski Dnevnik i dr. Bilo je najava i gostovanja na televizijama sa nacionalnom frekvencijom (npr. Kulturni centar RTS 2, Kulturni dnevnik RTS 1, Brainz TV i dr.) i na lokalnom nivou, kao i tematskih radio emisija, naročito na Drugom progamu Radio Beograda i na slovenačkom Radio Študentu. […]
Među najmarkantnijim događajima bilo je objavljivanje zbornika radova pod nazivom Sto godina časopisa Zenit 1921-1926-2021, pripremanog tri godine. Izdavači su Galerija RIMA (Kragujevac-Beograd) i Institut za književnost i umetnost (Beograd) pod uredništvom dr Bojana Jovića i Irine Subotić, u saradnji sa Nevenom Martinović, Marijom Stanković i dr Stanislavom Barać.
Nedelja, 23. januar 2022.
Senka Latinović
Kustoski dnevnik: Bijenale mladih – pokušaj prvi
Svaka od kustoskinja imala je svoj koncept kojim se prijavila na konkurs. Jovana je pisala o psiho-fizičkoj izolaciji i ograničenim prostorima mišljenja, Teodora o disanju, nedostatku vazduha i zagađenju kao metafori savremenog trenutka, dok sam se ja fokusirala na prefiks post i njegove korelacije sa različitim fenomenima (post-istina, post-kapitalizam, post-humanizam), a posebno su me interesovali pogledi umetnika na post-pandemijsko društvo i razmišljanje na temu post-mladosti, odnosno u širem smislu, pitanje mogućnosti društvene imaginacije i zamišljanja kolektivne budućnosti.
U nekoliko prvih susreta pokušale smo da ova tri koncepta povežemo u jedan, ali kako nam to nikako nije išlo, odlučile smo da ih zadržimo i učvrstimo ih uvođenjem „krovne” teme Zajednički jezik. Ovu temu videle smo kao vezivno tkivo – simbol izgradnje novog kolektivnog tela i uspostavljanja novih i iskrenijih odnosa među svim akterima u ovom procesu. Sam proces formiranja tima i rada sa ljudima bio nam je bitniji od krajnjeg rezultata. Izložba je bila deo procesa – veoma bitan i onaj koji zahteva najviše energije i posvećivanja – ali ne nužno i najvažniji.
Nedelja, 16. januar 2022.
dr Jelena Vesić
Gosti komentatori: Danilo Prnjat, dr Branislav Dimitrijević, Andrej Dolika
Citati: Jovana Trifuljesko, Senka Latinović, Teodora Jeremić, Stevan Vuković
Bijenale mladih u Beogradu 2021: O javnim pripremama i javnom finansiranju
Šta nam Bijenale mladih u Beogradu poručuje o današnjem smislu velikih izložbi savremene umetnosti?
Jednom kada se nađete u Cvijeti Zuzorić, sadašnjem sedištu Udruženja umetnika ULUS i prostoru pred stečajem, čemu je doprineo i nedavni požar, odmah vam je jasno da nije u pitanju jedna od onih velikih izložbi koja će vam se prikazati kao “svetsko čudo”. Niti je u pitanju izložba koja će iznedriti novu generaciju onih šest superuspešnih imena iz SKC-a koja će se liturgijski ponavljati u korpusima istorija savremene umetnosti. Takođe, nije u pitanju ni umorna forma rutinske grupne izložbe koja vrti priručne sadržaje u području izabranog kritičkog termina ili pregleda scene. Dakle, ništa od toga. U pitanju je napor, entuzijazam i eksperiment; nije važno da li će se to čitati na površini izložbe, ali Bijenale mladih 2021. je posledica strukturiranog i kontigentnog radnog procesa koji se odnosi na edukaciju mladih umetnika i kustosa, na arhiv izložbe Bijenala mladih (Riječki i Vršački period), javne programe, radionice, susrete mladih i uspostavljanje organizacije Bijenala. Izložba Zajednički jezik je pokazala da je moguće raditi na velikoj izložbi tako da ona ne bude sama sebi cilj, već da, sasvim suprotno, bude pokretač jednog šireg društvenog delovanja i akcije solidarnosti u umetnosti.
Petak, 31. decembar 2021.
Lav Mrenović, Danijela Purešević, Mirjana Boba Stojadinović, Stevan Vuković
Likovni kritičari o Oktobarskom salonu 2021
Na samom kraju 2021. udruženje likovnih kritičara AICA Serbia vam predstavlja pregled likovne kritike o 58. Oktobarskom salonu, u kojem četvoro kritičara nude svoje argumente za ocene da se ova izložba prestavlja kao otuđena kako od savremenih trendova u umetnosti, tako i od lokalne umetničke scene. U tekstovima se često razmatraju pojmovi centra i periferije i povlače paralele sa Bijenalom Mladih, pokrenutim ove godine u okviru ULUS-a. Tekstovi su ujedno i refleksija političke ekonomije ova dva Bijenala, njihovih drastično različitih budžeta i odnosa spram lokalnosti, što senzibiliše dalje promišljanje smisla “bijenalnih izložbi” i njihovog odnosa sa mestom i kontekstom izvođenja.
U okviru ovog četvorostrukog izdanja možete da pročitate sledeće tekstove: Lav Mrenović: “Oktobarski salon: prespavana stvarnost Sanjara”, Danijela Purešević: “Ružan san: 58. Oktobarski salon / Beogradski bijenale“, Mirjana Boba Stojadinović: “Otuđeni spektakl”, Stevan Vuković: “Uvozne sanjarije iz druge ruke”.
Sreda, 29. decembar 2021.
dr Jelena Stojanović, Miroslav Karić, Slađana Petrović Varagić
Čačak: paradoks centra i periferije
Ove godine je grad Čačak pobedio na nacionalnom konkursu i poneo epitet prve nacionalne prestonice kulture, dok se istovremeno Umetnička galerija sprema da se uključi u proslavu 150 godina od rođenja slikarke Nadežde Petrović, zaštitnog znaka i ikone grada. S druge strane, grad Čačak i njegovi stanovnici su na velikoj ekonomskoj, demografskoj i političkoj razmeđi kao i većina gradova u zemlji.
(…)
Kako se piše, čita Čačak, kao kulturna i umetnička celina danas u kontekstu diskursa centra i periferije? О kakvoj i čijoj kulturnoj politici je reč, i da li ima prostora za kritičko promišljanje uz pomoć dobro poznate složenice, geografske uobrazilje? Kako i na koji način je grad menjao ili menja parametre vremena i prostora u samom svom urbanom tkivu i kako je to definisalo ili definiše njegove kulturne prakse? Odnosno, o kakvoj geografskoj uobrazilji na delu je danas reč, i kako je i da li je ona različita od one pedesetih godina prošlog veka kada dolazi do formiranja nekih od osnovnih gradskih kulturnih ustanova?
Subota, 25. decembar 2021.
Aleksandra Sekulić i Dejan Vasić
Refleksije o nasleđu Bora
Aleksandra Sekulić: Bor, nasleđe u prolazu
Danas je deo fonda izložen u suženom prostoru jer se čeka rekonstrukcija Muzeja. Ta „sužena“ postavka, realizovana s velikom pažnjom i kreativnošću, uspešno ispunjava institucionalno „međuvreme“, čime je građanima i posetiocima Bora omogućen javni pristup muzejskim zbirkama, za razliku od institucija koje su zbog renoviranja i rekonstrukcija ostale nepoznate i nevidljive generacijama. Izazov za kustose je ogroman.
Dejan Vasić: Fino poliranje
Prostorom izložbe postavljene u Paviljonu Srbije u Veneciji (nekada Paviljonu Jugoslavije), a nakon toga i u Muzeju Jugoslavije, dominiraju visoko estetizovani objekti monumentalnih razmera – maketa rudarskog kopa Bor, kao i prostorna instalacija od bakarnih ploča, koja je postavljena na podu i nastavlja se na naspramnom zidu, na kojoj su ugravirani crteži i postavljeni interaktivni sadržaji. Oba objekta presečena su na sedam sekvenci, što odgovara načinu urbanog planiranja grada Bora koji čini sedam zona, kao i načinu orijentacije Borana koji u svakodnevnom govoru iskazuju udaljenost različitih objekata u odnosu na rupu kao nulti kilometar.
Četvrtak, 23. decembar 2021.
Sonja Jankov
Savremeno stvaralaštvo u Subotici i osvrt na izložbu Janoša Tarka
Savremeno stvaralaštvo u Subotici nastaje u širem kulturnom kontekstu koji čine institucije i organizacije kao što su Centar sa savremenu kulturu i umetnost, Udruženje građana „Klara i Rosa“, Fondacija za omladinsku kulturu i stvaralaštvo „Danilo Kiš“, društveni centar i galerija Klein House, Sokolski dom sa dečjim pozorištem, i drugi kulturni centri. Od posebnog značaja za savremenu umetnost je Savremena galerija koja je programski potpuno posvećena savremenom stvaralaštvu. (…)
Izložba „Forme koje seku život“ Janoša Tarka predstavlja malu retrospektivu u srednjem dobu umetnika putem koje imamo uvid u sve ono što je prethodilo njegovom umetničkom istraživanju u okviru doktorskih umetničkih studija, a koje ide u pravcu intermedijalne umetnosti (haiku + akril na platnu). Izložba nam daje uvid u glavne odlike Tarkovog stvaralaštva, kao što je upotreba figuracije, koja vremenom dobija stilizovaniju i apstraktniju formu, a potom upotreba jarkih boja i čistih površina koje rezultiraju izrazom koji je pročišćen do te mere da bi se mogao svrstati u vrstu grafičke komunikacije.
Utorak, 21. decembar 2021.
Mirjana Dragosavljević i Milica Pekić
Lutanje ka zajedničkom
Kao i većina gradova, od devedestih godina 20. veka na prostoru Jugoslavije, Zrenjanin je prošao kroz fazu deindustrijalizacije, koja je transformisala grad na svim nivoima: od kvaliteta života, uslova rada, preko demografske slike, do kulturne politike. Pored toga, u Zrenjaninu je od 2003. godine, zbog prekomerne doze arsena, voda gradskog vodovoda zabranjena za piće i pripremanje hrane.(…)
Nasuprot velikom broju zatvorenih fabrika, značajan potencijal grada predstavljaju institucije kulture poput Narodnog muzeja, Savremene galerije, Narodne biblioteke, Kulturnog centra, Istorijskog arhiva i drugih, a koje opstaju zbog entuzijazma pojedinaca, uprkos očiglednom nedostatku jasne kulturne politike grada i instrumenata podrške. Odlična infrastruktura i bogate kolekcije Narodnog muzeja predstavljaju pravu riznicu mogućnosti, tema i programa koji daleko prevazilaze lokalne okvire. (…)
Težnja ka zajedničkom delovanju u okolnostima opšte fragmentacije privrede, društva, kulturne scene, ne može biti ostvarena jednokratnim aktom ili gestom, pogotovo ako imamo u vidu hegemoniju individualizma, koja je glavni pokretač politika koje vode eksploataciji prirodnih i ljudskih resursa, kao u slučaju situacije sa Linglongom. U tom smislu, nameće se pitanje šta pojam zajedničkog mora da obuhvata kako bi se proizvela transformacija u kojoj bi ravnomerna raspodela resursa bila realno ostvariva. Šta svi mi iz svojih vlastitih pozicija možemo da uradimo u tom pravcu, što autorke ovog teksta, neizbežno vodi ka samorefleksiji i pitanju čemu danas može i treba da služi ova vrsta kritičke analize?
Sreda, 15. decembar 2021.
dr Ana Sladojević, nezavisna kustoskinja i teoretičarka
Prema novoj paradigmi proizvodnje znanja: primer rekonceptualizacije projekta „Kritika je prisutna“ Međunarodnog udruženja likovnih kritičara – sekcija AICA Srbija
U ovom tekstu, ideje dekolonizacije kao procesa samopromišljanja i delovanja na institucionalnom nivou razmatrane su u okviru rekonceptualizacije projekta koji se tokom 2021. godine realizuje u okviru Međunarodnog udruženja likovnih kritičara – sekcija AICA Srbija. Projekat koji je pod nazivom „Kritika je prisutna“ započet na inicijativu prof. dr Jasne Kujundžić Jovanov u inicijalnoj verziji je za okosnicu imao ne samo povratak kritike umetnosti u medijski prostor (objavljivanjem teksta u novinama ili na onlajn platformama) već i odnos centra i periferije koji se ogledao u težnji da akcenat kritike bude na kulturnim događajima izvan Beograda. Ovaj relativno jednostavan i samorazumljiv koncept, međutim, izmenjen je i nadograđen tokom same implementacije, nakon što je dihotomija centar-periferija propuštena kroz prizmu urgentnih pitanja savremenosti sa kojima je blisko povezana, a koje je globalna zdravstvena kriza tokom prethodne dve godine samo dodatno naglasila. Među njima su pritisci i nasilje ekstraktivističkog kapitalizma, jačanje političke desnice, i odnosi nejednakosti koji jedan ljudski život vrednuju manje ili više od drugog, zasnovano na postojećim društvenim hijerarhijama.
Imajući, dakle, ovaj širi kontekst u vidu, kroz teorijski okvir dekolonijalne kritike, participativni pristup istraživanju i sagledavanje dešavanja u kulturi kroz totalitet društvenih, ekonomskih i političkih realnosti unutar kojih, pod pritiskom kojih, i u dijalogu sa kojima umetnost (i kritika) nastaje, uvedene su određene organizacione, metodološke i saznajne transformacije u izvođenje projekta. Redefinisana je uloga učesnika, sam predmet kritike (interpoliran u šire polje društvenih dešavanja), kao i dinamika i modeli proizvodnje znanja. Naravno, intervencije unutar projekta koji je unapred bio definisan nazivom i raspodelom odobrenih sredstava imaju svoja ograničenja. Stoga ih moramo sagledati kao početne korake u samopromišljanju i redefinisanju delovanja samog udruženja, ali i kritike uopšte.
Ponedeljak, 13. decembar 2021.
dr Jelena Vesić
Nekoliko uvodnih paragrafa o delovanju Međunarodnog udruženja likovnih kritičara – AICA, sekcija Srbije
Nacionalne sekcije Međunarodnog udruženja likovnih kritičara sa centralom u Parizu u osnovi su izrasle na platformi stvaranja međunarodnih organizacija kao stubova svetskog mira nakon Drugog svetskog rata. Udruženje AICA International (Association Internationale des Critiques d’Art) je osnovano 1950. godine na Kongresu UNESCO-a. Broj nacionalnih sekcija međunarodne AICA-e se konstantno uvećava zahvaljujući novim dekolonizacijama ili raspadima većih država. Delovanje udruženja AICA na ovim prostorima otpočinje u okviru Jugoslavije i stručno je orijentisano, ali ne uvek nužno i progresivno spram savremenih umetničkih pitanja. Sekcija AICA Jugoslavije (SFRJ) je bila aktivna od 1954-1992. Sekcija AICA Srbije i Crne Gore je delovala od 1992-2003, a sekcija AICA Srbije je osnovana 2003. godine. AICA Jugoslavije, kao i međunarodno udruženje AICA International, te i sve nacionalne sekcije, uključujući i današnju AICA Srbije, pate od epistemološke zarobljenosti u diskursu 1950ih i 1960ih godina kao što su umetnička izuzet(n)ost u društvenom kontekstu, dominacija kulture Zapada u nasleđenom i nedovoljno problematizovanom hladnoratovskom poretku, tradicionalno shvatanje figure umetnika i umetnosti i održavanje fantomskih i ideologizovanih struktura države-nacije u polju kulture. S druge strane, AICA nacionalne sekcije beleže pokušaje hvatanja u korak i u koštac sa problemima savremenosti kao što su tehnološka standardizacija i reakcionarne forme demokratizacije kulture koje dovode do zaravnjivanja i relativizacije smisla umetnosti i nauke. U fokus dolaze i pitanja kao što su odumiranje institucija umetnosti i umetnosti-kao-institucije u vremenu vladavine desnog populizma i potreba za uspostavljanjem novih epistemologija i novih formi kulture, i konačno, svetska borba za priznanje umetničkog rada kao rada, odnosno zahtev za boljim uslovima života i rada kulturnih delatnika.
Urednici programa: Programski savet AICA Srbija
Projekat je podržalo Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije i SEEcult.org kao medijski partner.
Usled ograničenog budžeta, izvođenje projekta su takođe podržali članovi i članice Udruženja likovnih kritičara (AICA – Srbija) svojim besplatnim radom i konstruktivnim entuzijazmom.
Međunarodno udruženje likovnih kritičara AICA – Sekcija Srbije aktivno radi od osnivanja 1955. godine.
Udruženje likovnih kritičara je dobrovoljno, neprofitno, nestranačko i nepolitičko udruženje koje okuplja likovne kritičare i kustose čije se stručne i profesionalne delatnosti odnose na kritiku i pisanje tekstova o umetnosti u medijima, na edukaciju, na pripremu i realizaciju izložbi, a radi ostvarivanja zajedničkih ciljeva na polju razvoja i unapređenja moderne i savremene umetnosti.